Jaja, het staat er echt, FD van 27 februari (maar nu ben ik weer vertwijfeld, val ik als goedverdienende vrijgezel met m'n tweede serie buiten de boot? en ik eet ook al geen becel pro activ, moet ik m'n ziel op een ander manier balsemen?):
Nieuwe luxe als balsem voor gestreste ziel
Recessie of niet, consumenten spenderen kapitalen aan luxe. Tegelijkertijd winnen prijsvechters terrein. Een schisma dat een strategische keuze verlangt.
In de trendy hotelbar 'Off the Record' tegenover het Witte Huis in Washington DC kost een glas Heineken Export tegenwoordig $ 5,75. Voor de helft van de prijs kun je ook een gekoeld lokaal pilsje krijgen.
Wat ligt er meer voor de hand dan het dure exportbier in deze tijden van economische teruggang en baanonzekerheid te verruilen voor een Schlitz of Hamm's?
Niets blijkt minder waar. De verkopen van Heineken-import in de VS groeien (in dollars gemeten) nog altijd met zo'n 5%. 'Tegelijkertijd winnen ook de goedkope bieren terrein', constateerde Heinekens bierbaas Thony Ruys afgelopen donderdag.
Hoe dat kan? 'Er is sprake van een toenemende polarisatie in alle categorieën, of het nu om auto's, voedsel of elektrische tandenborstels. Private label groeit, maar ook de luxecategorie. Dat gaat ten koste van het middensegment', constateert Emile Gostelie van het strategisch adviesbureau Boston Consulting Group in Baarn.
De voorbeelden liggen voor het oprapen. Discounters maken een snelle opmars door in Nederland en tegelijkertijd gaan de verkopen van prijzige kant-en-klaarmaaltijden (euro 5 voor een bord vol voorverpakte chili con carne) als een sneltrein. Groothandel Wessanen ziet zelfs een groeimarkt voor exclusieve lekkernijen als exotische maaltijden.
Consumenten gedragen zich extreem. Op de laatste Nederlandse miljonairsbeurs werd in drie dagen euro 250 mln omgezet. Goedverdienende vrijgezellen kopen kleding in tweedehandswinkels, maar besteden wel handenvol geld aan het onderhoud van hun Lancia Fulvia Rally uit 1968 (eerste serie).
De aanschaf van de nieuwe zitbank wordt opnieuw een jaartje uitgesteld, maar tegelijkertijd wordt wel een trendy fornuis van Boretti met zes pitten en een geventileerde gasoven gekocht voor euro 1700. 'Koken was vroeger een noodzakelijkheid. Tegenwoordig is het een keuze' , vertelt Gostelie. 'Het is een emotionele zaak. Die dure oven staat voor jezelf en je vrienden of geliefden verwennen.'
Nog een voorbeeld. Philips heeft in de Verenigde Staten een succesverhaal met zijn elektrische tandenborstel. Deze Sonicare is vier keer zo duur als de concurrentie, maar het heeft ondanks de recessie in twee jaar tijd wel een marktaandeel van 54% veroverd.
'Die tandenborstel appelleert aan gezondheid en mooi zijn en daarom wil iedereen er een hebben. De boodschappen worden bij een discounter gedaan om zo'n apparaat te kunnen kopen. Dankzij de prijsvechters is er geld voor luxe-uitgaven', zegt Gostelie.
Deze nieuwe luxe is ongevoelig voor conjunctuurstemmingen en ook niet voorbehouden aan een kleine bovenlaag. Het koopgedrag gaat dwars door sociale lagen. Uit een door BCG in de VS gehouden brede steekproef blijkt dat 50% van de ondervraagden aangeeft te allen tijde geld vrij te maken voor luxe-producten. De prijs is voor hen nauwelijks een factor.
'Wat je ziet is dat consumenten steeds meer belang hechten aan de emotionele betekenis van een merkproduct. Vooral werkende vrouwen zijn als kapitaalkrachtige doelgroep gevoelig voor de nieuwe luxe. Overigens is imago niet voldoende. Het product moet ook superieur van kwaliteit zijn en zowel technisch als functioneel iets extra's bieden. Becel Pro Activ is aanzienlijk duurder dan gewone margarine, maar heeft een wetenschappelijk bewezen claim dat het bijdraagt aan de gezondheid. Daarom stijgt de omzet van dit product, terwijl de margarinemarkt al jaren krimpt.'
De behoefte aan verwennerij vloeit voort uit twee trends. Ankers zoals de kerkgemeenschap, de politieke partij of de vereniging zijn weggevallen en het individualisme is daarom steeds belangrijker geworden. Het gaat er niet meer om waar je geboren bent, maar wat je koopt.
Tegelijkertijd is er een toenemende wens naar producten die 'voor je zorgen en je een goed gevoel geven.' Die wens gaat heel ver. De Amerikaanse bouwvakker en golffanaat Jake spaarde een jaar om de Rolls Royce onder de golfclubs (Callaway's van $ 3000 ) te kunnen kopen. 'Ze geven me het gevoel dat ik rijk ben. Je kunt het grootste bedrijf in de wereld leiden, maar je kunt geen betere golfclubs kopen dan deze. En als ik je dan van de baan speel, voel ik me gelijkwaardig, ook al verdien jij een veelvoud van mijn salaris', vertelde Jake aan een consultant van de Amerikaanse tak van BCG.
Deze nieuwe luxe lijkt een soort van drug, want temidden van alle welvaart blijken consumenten niet erg gelukkig. 'Zestig procent van het Amerikaanse panel geeft aan veel te hard te werken en zich gestrest te voelen. Vier vijfde zegt niet gelukkig te zijn in de relatie', citeert Gostelie uit het boek van zijn collega's Michael Silverstein en Neil Fiske die de hang naar nieuwe luxe de term'trading up' hebben meegegeven. 'Daarom is men bereid veel geld te steken in producten met emotionele waarde.'
Dat kan heel ver gaan. Dure snacks voor de geliefde huisdieren bijvoorbeeld. Voor Gostelie is niet de vraag of maar wanneer er exclusieve mineraalwatertjes voor hond en kat op de markt verschijnen.
BCG onderscheidt drie categorieën van nieuwe luxe. Er zijn de betaalbare superpremiums zoals Diesel-spijkerbroeken, Dove-shampoo, Vifit-zuivel of de Senseo-koffiemachine. Deze groep groeit met gemiddeld 10% per jaar.
Er zijn de oude luxemerken die een steeds breder publiek voor zich probeert te winnen. 'Mercedes of BMW komen daarom met kleinere modellen.' En ten slotte is er de 'mass prestige'. 'Boretti-fornuizen zijn een goed voorbeeld. Nespresso ambieert dat imago ook met zijn koffiemachines. Daarom hebben ze onlangs een winkel in de PC Hooftstraat geopend.'
Fabrikanten en retailers zullen moeten kiezen. Ofwel zorgen dat je de met afstand de goedkoopste bent ofwel iets bedenken waardoor je producten begeerd worden. Dat vereist echte innovaties. 'In het midden ben je vandaag de dag niet meer veilig. Je zult kleur moeten bekennen', zegt Gostelie.
De innovatie in nieuwe luxe komt nogal eens van een complete buitenstaander komen. 'Die Calloway golfclubs zijn bijvoorbeeld ontwikkeld door een ingenieur Jay Calloway die niet in de business zat. Zijn spullen zijn vijf keer zo duur, maar inmiddels heeft het merk wel de helft van de Amerikaanse markt in handen.'
Couwenbergh@fd.nl